Ons gebied
De gemeente Borger-Odoorn heeft 25 dorpen. Het kleinste dorp Ellertshaar telt ruim 30 inwoners en de grootste twee dorpen Borger en Nieuw-Buinen rond 5000. Er zijn grofweg drie soorten dorpen in onze gemeente. Esdorpen, die op eeuwenoude zandgronden staan. Veenkoloniale dorpen, die zijn ontstaan na het ontginnen van het hoogveen. En de jongere ontginningsdorpen.
Esdorpen
In de Nieuwe Steentijd - meer dan 5000 jaar geleden - vestigden de eerste landbouwers zich in het westen van onze gemeente. Ze hoorden bij de trechterbekercultuur en lieten veel sporen na. Ze begroeven hun doden in hunebedden samen met werktuigen en trechterbekers van aardewerk.
De esdorpen op de Hondsrug ontstonden in en na de vroege middeleeuwen. Deze dorpen hadden 1 of meer gemeenschappelijke essen. Een es is een hooggelegen akker. De boerengemeenschappen verbouwden hun voedsel op de essen en hielden hun schapen op de heidevelden. De akkers werden gescheiden met een greppel en zwerfkeien. De es zelf werd omringd door een houtwal van (doorn)struiken. De ingang van de akker werd geblokkeerd met een zwaar hek, zodat vee en wild niet op de akker kon komen.
Veenkoloniale dorpen
Het oosten van Borger-Odoorn was vroeger een hoogveenmoeras. De veenmoerassen werden drooggelegd en afgegraven. Het veen werd verwerkt tot turf en via kanalen afgevoerd. Er bleven dalgronden over, later gebruikt als vruchtbare landbouwgrond.
Rond 1700 tot 1800 ontstonden de veenkoloniale dorpen. De veenarbeiders woonden meestal in eenvoudige plaggenhutten op het veen. Na de drooglegging van het veen werden aan de kanalen statige boerderijen gebouwd. In veel dorpen zijn de gegraven kanalen nu voor een deel gedempt en vervangen door fietspaden en verbrede wegen. Lintbebouwing, het bouwen van huizen langs de weg, hoort bij een veenkoloniaal dorp.
Ontginningsdorpen
Er was inmiddels al veel grond drooggelegd. De drooglegging van de rest van de grond gebeurde later. De ontginningsdorpen zijn de jongste dorpen van onze gemeente. De dorpen zijn ontstaan na de drooglegging van de Eeservenen en Odoornervenen. Dit veengebied is veel kleiner dan de venen aan de oostkant van de Hondsrug. Het werd drooggelegd na de aanleg van het Oranjekanaal. Dat kanaal loopt van Smilde richting Emmen. In het Hunzedal, dat ook aan de oostkant van de Hondsrug ligt, liggen ook jonge ontginningsdorpen. Zandberg is daar een voorbeeld van.
Inwonersaantallen
In het overzicht hieronder ziet u de inwonersaantallen van onze gemeente op 1 januari 2024.
| Dorp | Aantal inwoners |
|---|---|
| 1e Exloërmond | 365 |
| 2e Exloërmond | 2262 |
| 2e Valthermond | 102 |
| Borger | 5016 |
| Bronneger | 118 |
| Bronnegerveen | 83 |
| Buinen | 792 |
| Buinerveen | 443 |
| Drouwen | 538 |
| Drouwenermond | 594 |
| Drouwenerveen | 290 |
| Ees | 338 |
| Eesergroen | 174 |
| Eeserveen | 162 |
| Ellertshaar | 34 |
| Exloo | 1732 |
| Exloërveen | 91 |
| Klijndijk | 742 |
| Nieuw-Buinen | 4981 |
| Odoorn | 1956 |
| Odoornerveen | 398 |
| Valthe | 1213 |
| Valthermond | 3423 |
| Westdorp | 127 |
| Zandberg | 52 |
| Totaal | 26026 |